Phục hồi chức năng, vật lý trị liệu chấn thương tủy sống

Chấn thương tủy sống là một trong những tổn thương nặng nề nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến vận động và chất lượng cuộc sống. Thực hiện vật lý trị liệu chấn thương tủy sốn là một trong những phương pháp an toàn và đem lại hiệu quả cao, giảm biến chứng cho người bệnh.

Tổng quan về chấn thương tủy sống

Chấn thương tủy sống là gì?

Chấn thương tủy sống là tình trạng tủy sống bị tổn thương do tác động cơ học, dẫn tới gián đoạn truyền dẫn  tín hiệu giữa não bộ và cơ thể. Tổn thương có thể xuất hiện ở một phần hoặc toàn bộ khu vực tủy sống, dẫn đến mất vận động, giảm cảm giác hoặc rối loạn chức năng của nhiều cơ quan.

Các nguyên nhân thường gặp

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới chấn thương ở tủy sống, trong đó những nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Tai nạn giao thông: Nguyên nhân phổ biến nhất, do tác động từ va chạm tốc độ cao gây gãy hay trật đốt sống, chèn ép tủy.
• Tai nạn do ngã: Thường gặp ở người cao tuổi, người lao động công trình, người leo núi dẫn đến chấn thương cột sống cổ và lưng.
• Chấn thương thể thao: Xảy ra trong các môn thể thao đặc thù về các động tác va chạm mạnh hoặc nguy cơ té ngã như bóng đá, thể hình, xe đạp địa hình, võ thuật.
• Bạo lực và tai nạn lao động: Đánh mạnh, đâm xuyên, tai nạn máy móc trực tiếp tới lưng cổ đều có thể gây tổn thương tủy sống nghiêm trọng.

Mức độ chấn thương tủy sống

Chấn thương tủy sống được phân loại theo mức độ:

• Tổn thương hoàn toàn: Người bệnh mất hoàn toàn vận động và cảm giác ở vị trí tổn thương
• Tổn thương không hoàn toàn: Người bệnh bị mất khả năng vận động một phần.

Cả hai mức độ tổn thương đều làm giảm hoặc mất vận động chi, gây rối loạn và mất cảm giác, rối loạn cơ tròn (tiểu tiện, đại tiện), hô hấp, huyết áp tuỳ theo vị trí tổn thương. Về lâu dài nếu không được trị liệu, phục hồi chức năng đúng cách sẽ gây ra biến chứng:

• Teo cơ, cứng khớp, giảm khả năng vận động vĩnh viễn.
• Loét tỳ đè, nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm phổi.
• Biến dạng cột sống, đau mạn tính.
• Suy giảm chức năng hô hấp và tim mạch đối với chấn thương cao vùng cổ.
• Giảm chất lượng cuộc sống, phụ thuộc vào người chăm sóc, ảnh hưởng tâm lý.

Vai trò của vật lý trị liệu trong chấn thương tủy sống

Vật lý trị liệu chấn thương tủy sống đóng vai trò then chốt trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh. Mục tiêu chính nhằm phục hồi vận động sau chấn thương tủy sống

và ngăn ngừa biến chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài. Có thể liệt kê một số vai trò của vật lý trị liệu như:

• Phục hồi vận động: Tăng sức cơ, cải thiện tầm vận động, hỗ trợ tập đứng và tập đi với thiết bị chuyên dụng.
• Ngăn ngừa biến chứng: Hạn chế tình trạng teo cơ, cứng khớp, loét tỳ đè và rối loạn hô hấp, tiết niệu sau chấn thương.
• Cải thiện dẫn truyền thần kinh: Trị liệu giúp giảm đau, giảm co cứng, kích thích cảm giác và phản xạ của hệ thống dây thần kinh.
• Tăng khả năng tự lập: Tập thăng bằng, điều chỉnh tư thế và cải thiện chức năng sinh hoạt cơ bản sau điều trị chấn thương tủy sống để người bệnh tái hòa nhập cuộc sống.

Các phương pháp điều trị – phục hồi chức năng chấn thương tủy sống

3.1 Điều trị bằng kích thích điện trị liệu cho tủy sống

Điều trị kích thích điện trị liệu cho tủy sống là phương pháp trị liệu an toàn, hỗ trợ người bệnh tập vận động chủ động. Phương pháp thường áp dụng các kỹ thuật phổ biến gồm kích thích điện cơ (NMES), kích thích thần kinh qua da (TENS), kích thích tủy sống mức thấp (SCS) trong phục hồi vận động.

Cơ chế tác dụng của trị liệu kích thích bằng điện gồm:

• Kích hoạt các nhóm cơ yếu hoặc liệt nhẹ.
• Tăng dẫn truyền thần kinh cơ, cải thiện phản xạ và kiểm soát vận động.
• Giảm đau, giảm co cứng cơ.

Tuy nhiên đối tượng của kỹ thuật vật lý trị liệu chấn thương tủy sống bằng kích thích điện thường hiệu quả rõ rệt hơn với người bệnh chịu tổn thương một phần, vẫn có cảm giác và cơ có khả năng đáp ứng điện. 

3.2 Liệu pháp thủy trị liệu trong phục hồi tủy sống

Liệu pháp thủy trị liệu trong phục hồi tủy sống được thực hiện chính trong môi trường nước. Phương pháp vật lý trị liệu chấn thương tủy sống này phù hợp với mọi mức độ tổn thương và giúp người bệnh giảm tải trọng cơ thể trong quá trình tập luyện phục hồi.

Các bài tập phổ biến khi thực hiện thủy trị liệu phục hồi chức năng chấn thương tủy sống gồm:

• Đi bộ dưới nước, tập thăng bằng.
• Tập các động tác sử dụng chi trên và chi dưới với lực cản nước.
• Bài tập kéo giãn cột sống nhẹ nhàng trong nước ấm.

Lợi ích chính của phương pháp thủy trị liệu:

• Tăng sức mạnh cơ, cải thiện khả năng thăng bằng khi đứng, bước đi ổn định.
• Giảm đau, giảm co cứng, tăng sự linh hoạt cơ bắp và mở rộng tầm vận động.
• Tăng tuần hoàn và tạo sự thoải mái, thư giãn về tâm lý cùng cơ thể cho người bệnh.

3.3 Các kỹ thuật vật lý trị liệu hỗ trợ khác

Ngoài ra, trong quá trình phục hồi chức năng chấn thương tủy sống, bác sĩ và kỹ thuật viên có thể sử dụng các thiết bị và kỹ thuật trị liệu khác để tăng hiệu quả:

• Sóng ngắn, từ trường điều trị: Giảm đau, giảm viêm, tăng tuần hoàn và hỗ trợ phục hồi mô.
• Kéo giãn cột sống: Giảm chèn ép rễ thần kinh, thư giãn cơ cột sống, cải thiện tầm vận động.
• Siêu âm trị liệu: Tác dụng sóng âm giúp giảm viêm, giảm đau, kích thích tái tạo mô mềm.
• Xoa bóp, nắn chỉnh: Thư giãn cơ, cải thiện lưu thông máu, giảm cứng khớp và hỗ trợ phục hồi cảm giác.

Thiết bị & dụng cụ hỗ trợ phục hồi chấn thương tủy sống

Việc trang bị các thiết bị và dụng cụ trong quá trình vật lý trị liệu chấn thương tủy sống rất quan trọng. Thiết bị y tế Hải Minh hiện là đơn vị cung cấp thiết bị vật lý trị liệu – phục hồi chức năng uy tín, với nhiều năm kinh nghiệm và các giải pháp toàn diện.

• Máy tập CPM: Hỗ trợ tập vận động chi trên và tập vận động chi dưới thụ động liên tục duy trì tầm vận động khớp, ngăn cứng khớp và phục hồi chức năng sau chấn thương.
• Khung tập phục hồi chức năng: Hỗ trợ tập đứng, tập đi và luyện thăng bằng, giảm tải trọng lên chân, giúp bệnh nhân điều chỉnh dáng đi an toàn và hiệu quả. Model DOLOMITE, LEVITAS MINI, EX-100, LEVITAS PRO1.
• Máy điện xung trị liệu: Tác động xung điện kích thích các cơ yếu, cải thiện dẫn truyền thần kinh cơ, giảm đau và giảm co cứng. Phù hợp cho bệnh nhân liệt một phần. Model Firing, Tower 4 Stim, Infinity, VAS-07, Expander EU,…
• Hệ thống robot tập dáng đi MRG-P100 Hiwin: Dụng cụ tập đi cho chấn thương tủy sống một cách an toàn, cho phép điều chỉnh chương trình tập, cung cấp phản hồi trực quan và ghi lại tiến trình để theo dõi phục hồi hiệu quả.

• Thiết bị thủy trị liệu: Sử dụng lực nổi và sức cản của nước để giảm tải trọng cơ thể, tăng sức cơ, giảm đau, giảm co cứng. Có thể sử dụng bồn trị liệu toàn thân T-UWM/E hoặc bồn trị liệu tứ chi Tasman EN tùy người bệnh. 

FAQ

Chấn thương tủy sống có phục hồi được không?

Có, nhưng khả năng phục hồi phụ thuộc vào mức độ tổn thương và thời gian can thiệp. Điều trị đúng cách và tập PHCN sớm giúp cải thiện vận động, giảm biến chứng.

Bao lâu thì phục hồi vận động sau chấn thương tủy sống?

Thông thường cần vài tháng đến vài năm, tùy mức độ tổn thương. Giai đoạn 6 tháng đầu phục hồi nhanh nhất nếu được tập luyện đúng phương pháp.

Kích thích điện trị liệu cho tủy sống có an toàn không?

Kỹ thuật an toàn và được dùng rộng rãi trong vật lý trị liệu chấn thương tủy sống. Tuy nhiên, cần sử dụng thiết bị chuyên dụng và dưới sự giám sát của kỹ thuật viên.

Thủy trị liệu có phù hợp với tất cả bệnh nhân chấn thương tủy sống không?

Phần lớn bệnh nhân đều có thể tập thủy trị liệu. Tuy nhiên, người có nhiễm trùng da, loét nặng hoặc bệnh tim, hô hấp cần được bác sĩ đánh giá trước.

Nên bắt đầu phục hồi chức năng sau chấn thương tủy sống khi nào?

Nên bắt đầu càng sớm càng tốt, ngay sau khi tình trạng cấp tính được kiểm soát. Tập sớm giúp ngăn biến chứng, bảo tồn cơ khớp và tối ưu khả năng phục hồi về sau.

Can thiệp sớm và lựa chọn phương pháp điều trị cùng thiết bị phù hợp sẽ giúp người bệnh tối ưu khả năng vận động và tránh biến chứng lâu dài. Nếu có bất cứ thắc mắc cần tư vấn về việc trang bị máy móc, dụng cụ vật lý trị liệu phù hợp, hãy liên hệ với Hải Minh ngay qua hotline 0988086003 để được hỗ trợ!